Święta wielkanocne to piękne i kolorowe święta. Radość ze zmartwychwstania Jezusa okazywana jest poprzez wyjątkowe tradycje. Część z nich niestety odchodzi w niepamięć, jednak są miejsca, w których nieprzerwanie są kultywowane.
STAROPOLSKIE TRADYCJE WIELKANOCNE
NIEDZIELA PALMOWA
W wielu domach świętowanie rozpoczyna się w niedzielę poprzedzającą Wielkanoc. Jest to Niedziela Palmowa. W niektórych regionach nazywana jest też niedzielą wierzbną lub kwietną. Przychodzi się wtedy do kościołów z palmami, kiedyś wykonywanymi ręcznie z różnego rodzaju gałązek i ozdabianymi wstążkami oraz kwiatami z bibuły. Obecnie najczęściej zastępują je gotowe palmy-niestety.
POGRZEB ŻURU I WIESZANIA ŚLEDZIA
Na Kujawach w Wielki Piątek organizowany był pogrzeb żuru i wieszanie śledzia. Jest to pożegnanie monotonnych potraw, spożywanych w czasie postu. Śledzia wieszano na wierzbie, a żur wylewano lub zakopywano. Po takim pożegnaniu gospodynie rozpoczynały przygotowywanie wielkanocnych potraw.
ŚRÓDPOŚCIE
Mało znaną tradycją jest śródpoście – jest to 4 niedziela Wielkiego Postu. Ma ona przypominać, że Wielki Post to czas oczekiwania na Zmartwychwstanie, które jest radosną nowiną. Zgodnie ze zwyczajem, dzieci wybiegały na łono natury i przy pomocy instrumentów budziły przyrodę, by na święta rośliny zaczęły kwitnąć.
POTRAWY WIELKANOCNE
Wśród wielkanocnych potraw nie może zabraknąć kiełbas, wędzonych szynek, ćwikły z chrzanem, słodkiej babki, mazurków, miodowników, pasch, makowców, kołaczy oraz serników. Na stole obowiązkowo muszą znaleźć się zupy. Większość z nas kojarzy Wielkanoc z żurem i barszczem białym.
ŚWIĘCENIE POKARMÓW
Jedną z najpowszechniejszych tradycji wielkanocnych w Polsce jest święcenie pokarmów w Wielką Sobotę. Początkowo był to zwyczaj pogański, który w późniejszym czasie został uświęcony przez Kościół. W każdym koszyku powinny znaleźć się jajka, chleb, kiełbasa lub wędlina, sól, baranek oraz kawałek wielkanocnej babki. Zgodnie z tradycją, dawniej w koszyku znajdowały się wszystkie produkty, które były jedzone podczas śniadania wielkanocnego. W niektórych regionach rozkładano przed domami lub kaplicami kompletne dania, na stołach przykrytych białymi obrusami.
ZDOBIENIE JAJ
Wkładane do koszyków wielkanocnych jajka to pisanki, czyli barwne, zdobione jaja. Pisanki można dekorować na wiele różnych sposobów.
Do tradycyjnych metod zaliczają się:
- Oklejanki – wykonywane na Mazowszu wydmuszki, oklejone rdzeniem sitowia i kolorową włóczką.
- Kraszanki – jajka są gotowane w wywarach z łupiny cebuli, kory dębu, łupiny włoskiego orzecha, soku z buraka, liści czerwonej kapusty czy pędów młodego żyta. Po osuszeniu jaj ostrym nożem, wydrapuje się na nich wzory.
- Nalepianki – to jaja zdobione kolorowymi wycinankami z papieru.
LANY PONIEDZIAŁEK
Nieodłączną tradycją wielkanocną, związaną z Wielkim Poniedziałkiem, jest śmigus-dyngus. Dawniej były to dwa odrębne zwyczaje. Śmigus to symboliczne smaganie witkami wierzbowymi po nogach i oblewanie zimną wodą panien. Dyngus to możliwość wykupienia się od oblewania wodą. Panna mogła uniknąć tego przez podarowanie pisanki lub innego przysmaku ze świątecznego stołu.
Julia Żabicka